Witamy na stronie Związku Nauczycielstwa Polskiego Oddział Międzygminny w Mysłowicach

AKTUALNOŚCI  

(06.02.2015)  Przegląd zmian oświatowych 2014-2015
Rok 2014 miał przynieść przełomowe zmiany w Karcie Nauczyciela, jednak resort edukacji wycofał się z zapowiadanej reformy. Mimo to nie obyło się bez nowelizacji przepisów oświatowych - wprowadzono m.in. nowe zasady rekrutacji do przedszkoli, część sześciolatków obowiązkowo rozpoczęła naukę szkolną, a pierwszoklasiści otrzymali finansowany z budżetu Nasz elementarz. Co natomiast czeka nas w 2015 r.? Zmianie ulegną zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego, a uczniowie zmierzą się z nową formułą egzaminów.

Na początku 2014 r. weszła w życie ustawa z 6.12.2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 7), zwana ustawą rekrutacyjną, ponieważ przeniesiono do niej kryteria rekrutacji do szkół i przedszkoli. Był to efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8.01.2013 r. (K 38/12), który uznał, że resort edukacji łamie Konstytucję, określając te zasady w rozporządzeniach. Ustawa rekrutacyjna zliberalizowała ponadto wymagania dotyczące kwalifikacji osób prowadzących zajęcia dla przedszkolaków - dodała przepis, który pozwala w uzasadnionych przypadkach i za zgodą kuratora oświaty zatrudnić osobę niebędącą nauczycielem do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania. Ta ostatnia zmiana wzbudziła wiele kontrowersji, głównie wśród przedstawicieli nauczycielskich związków zawodowych, którzy uznali, że jest to sposób na obejście ustawy z 26.01.1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).

Sześciolatki obowiązkowo poszły do szkoły
Rok 2014 był pierwszym, w którym de facto zrealizowano reformę obniżającą wiek rozpoczęcia nauki w szkole - we wrześniu obowiązkowo do I klasy poszły sześciolatki urodzone do 30.06.2008 r. Rodzice pozostałych dzieci z tego rocznika nadal sami decydowali, czy posłać dziecko do szkoły. Przesądziła o tym ustawa z 30.08.2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1265). Znalazł się w niej również zapis, że w jednej klasie I może uczyć się maksymalnie 25 uczniów, ostatecznie jednak resort edukacji postanowił złagodzić te wymogi, co ureguluje nowela ustawy o systemie oświaty, która ma wejść w życie na początku 2015 r.
Zmiany dotyczące obowiązku szkolnego sześciolatków wprowadziła również ustawa z 24.04.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. poz. 642) - w odpowiedzi na postulaty rodziców sześciolatków, które słabo radziły sobie z przystosowaniem do szkolnej rzeczywistości, wydłużono czas na złożenie wniosku o odroczenie obowiązku szkolnego takiego dziecka. Można to zrobić do 31 grudnia roku, w którym maluch rozpoczyna naukę. Wniosek musi być poparty opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej potwierdzającą konieczność pozostawienia dziecka w zerówce.

Lekcja z pomocą asystenta
Kwietniowa nowela ustawy o systemie oświaty umożliwiła również zatrudnianie w podstawówkach asystentów nauczyciela. Funkcję tę może pełnić osoba mająca wykształcenie co najmniej na poziomie wymaganym dla stanowiska nauczyciela w danej szkole oraz posiadająca przygotowanie pedagogiczne. Ustawa przesądza, że asystent nie może zastępować nauczyciela i zatrudnia się go jedynie w klasach I-III szkół podstawowych oraz świetlicach. Nie obowiązują go też przepisy Karty Nauczyciela, a zasady określone w ustawie z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502). Takie określenie statusu asystenta spotkało się z krytyką środowisk nauczycielskich obawiających się, że samorządy, chcąc zaoszczędzić, będą nadużywać nowych przepisów.
Problematyczne okazały się także przepisy dotyczące wynagrodzenia wypłacanego pracownikom zajmującym to stanowisko - ustawa dość lakonicznie stanowi, że nie mogą oni zarabiać więcej niż nauczyciele dyplomowani, nie określa natomiast pensji minimalnej. Związek Nauczycielstwa Polskiego domagał się, by Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wpisało asystenta do rozporządzenia określającego wynagrodzenia pracowników samorządowych, jednak MPiPS odmówiło, argumentując, że powinny to uregulować przepisy oświatowe. Resort pracy zmuszony będzie ponownie przeanalizować swoje stanowisko, ponieważ o wyjaśnienia w tej sprawie zwróciła się do niego Rzecznik Praw Obywatelskich.

Darmowe podręczniki dla pierwszaków
W minionym roku Ministerstwo Edukacji Narodowej przeprowadziło także tzw. reformę podręcznikową. Urzędnicy uznali, że wydawcy edukacyjni windują ceny pomocy edukacyjnych, przez co narażają rodziców uczniów na zbyt duże koszty. Resort postanowił też ukrócić zawyżanie cen książek poprzez oferowanie ich jedynie w pakietach z innymi materiałami.
Ustawa z 21.02.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. poz. 290) wprowadziła regulacje umożliwiające ministrowi edukacji (a w przypadku szkół artystycznych - ministrowi kultury) zlecenie opracowania podręcznika lub jego części oraz zniosła przepis obligujący dyrektora szkoły do ogłaszania do 15 czerwca listy książek na następny rok szkolny. Dzięki tej nowelizacji resort edukacji zyskał podstawę prawną do stworzenia Naszego elementarza, który we wrześniu 2014 r. trafił do uczniów klas I. Szczegółowe regulacje dotyczące reformy podręcznikowej zostały określone w ustawie z 30.05.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811) - znalazły się w niej m.in. daty wprowadzenia kolejnych etapów reformy (od września 2016 r. bezpłatne podręczniki dostaną wszyscy uczniowie klas I-III) oraz zasady dotowania zakupu podręczników i innych materiałów edukacyjnych.
Nowelizacja wprowadziła zasadę kolegialnego wyboru podręcznika lub innego materiału edukacyjnego przez zespół nauczycieli prowadzących poszczególne zajęcia edukacyjne. Dopuściła także wybór książki innej niż Nasz elementarz, ale pod warunkiem, że jej zakup sfinansuje organ prowadzący szkołę. Ustawa zobowiązała szkoły podstawowe i gimnazja do zapewnienia uczniom bezpłatnego dostępu do podręczników oraz innych materiałów dydaktycznych. Zasoby te stanowić będą własność organu prowadzącego szkołę - podręczniki będą wypożyczane uczniom, zaś ćwiczenia zostaną im przekazane na stałe.
Według nowych przepisów zestaw podręczników ma być wybierany co najmniej na trzy lata - dlatego, aby zapewnić trwałość wybranych książek, zakazano umieszczania w nich zadań i poleceń wymagających uzupełniania.

Etyka dla jednego ucznia
Kolejną ważną zmianą, która weszła w życie w 2014 r., było dostosowanie zasad organizacji lekcji etyki do standardów wymaganych przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Rozporządzenie MEN z 25.03.2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. poz. 478) skreśliło przepis uzależniający możliwość utworzenia grupy od zgłoszenia co najmniej trzech uczniów. Zobowiązało to organy prowadzące do organizacji lekcji etyki, nawet gdy zażyczy sobie tego jedna osoba. Jak jednak pokazała praktyka, organizacja tych lekcji wciąż nastręcza wiele problemów - pojawiły się skargi, że odbywają się one w późnych godzinach i w lokalizacjach oddalonych od szkoły, do której uczęszcza uczeń.

Dokumentacja szkolna łatwiejsza do prowadzenia
Miniony rok przyniósł również zmiany w zasadach prowadzenia dokumentacji szkolnej. W celu ograniczenia biurokracji, rozporządzeniem MEN z 29.08.2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. poz. 1170) zlikwidowano m.in. uciążliwy obowiązek prowadzenia odrębnych dzienników dla zajęć organizowanych w ramach art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela (godzin karcianych). Obecnie zajęcia te odnotowuje się w dzienniku innych zajęć lub dzienniku zajęć świetlicowych. Rozporządzenie wprowadziło również jednoznaczny zakaz pobierania od rodziców uczniów opłat za dostęp do elektronicznego dziennika.

Nauczyciele bez podwyżki
Rozporządzenie w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015 (w chwili powstawania tego artykułu znajdowało się na etapie konsultacji społecznych) zakłada, że standard A, stanowiący podstawę wyliczania subwencji na jednego ucznia, wyniesie 5306,03 zł - to o 63 zł więcej niż w 2014 r. Wzrosnąć ma również subwencja dla małych szkół oraz dla samorządów, które nie prowadzą żadnej placówki.
Natomiast ustawy: budżetowa oraz okołobudżetowa (w grudniu trwały nad nimi prace w Sejmie) nie przewidują żadnych podwyżek dla nauczycieli. Zgodnie z projektem budżetu na 2015 r. kwota bazowa, wg której wylicza się średnie wynagrodzenie nauczycieli, utrzymana zostanie na poziomie z września 2012 r. i wyniesie 2717,59 zł. Podobnie będzie z odpisem na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli - w 2015 r. nadal będzie wynosił 2879,91 zł. Utrzymane zostaną także dotychczasowe zasady podziału środków przeznaczonych na doskonalenie zawodowe nauczycieli.

Nowa formuła egzaminów
W 2015 r. uczniowie po raz pierwszy zmierzą się z nową maturą oraz rozszerzoną formą sprawdzianu szóstoklasisty. Zmiany wprowadziło rozporządzenie MEN z 25.04.2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 520). Warto przy tym zaznaczyć, że wszystkie przepisy dotyczące egzaminowania i oceniania w 2015 r. zostaną przeniesione do ustawy o systemie oświaty. Stanie się tak ze względu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.09.2013 r. (K 35/12), który uznał, że tak istotne kwestie powinny być regulowane aktem rangi ustawowej.
Największe zmiany dotyczą egzaminu maturalnego z języka polskiego - zniknie krytykowana od lat prezentacja, którą wielu uczniów kupowało w internecie. Zamiast tego maturzysta wylosuje zadanie - fragment tekstu literackiego oraz konkretne zagadnienie, na temat którego ułoży krótką wypowiedź odwołującą się do podanego utworu oraz innych tekstów kultury. Ponadto w części pisemnej egzamin z przedmiotów obowiązkowych będzie zdawany na poziomie podstawowym, a z przedmiotów dodatkowych wyłącznie na poziomie rozszerzonym - przyjęto, że każdy maturzysta musi zdać egzamin z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego.
Zmiany czekają również zdających sprawdzian szóstoklasistów - w 2015 r. po raz pierwszy będzie składał się on z dwóch części: pierwsza sprawdzi wiadomości ucznia z języka polskiego i matematyki oraz umiejętność ich wykorzystania w zadaniach osadzonych w kontekście przyrodniczym lub historycznym, zaś druga - poziom znajomości języka obcego. Mimo wprowadzenia dodatkowego egzaminu sprawdzian nadal ma być jednodniowy.

Szkolny sklepik bez słodyczy
Aby walczyć z plagą otyłości wśród dzieci i młodzieży, Sejm uchwalił przepisy zakazujące sprzedaży niezdrowej żywności na terenie placówek oświatowych. Ustawa z 28.11.2014 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia wejdzie w życie 1.09.2015 r. Nowela obejmie przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego oraz szkoły (z wyjątkiem szkół dla dorosłych) i inne placówki systemu oświaty. Na ich terenie nie będzie można sprzedawać ani reklamować produktów o dużej zawartości cukrów, soli i tłuszczów, które spożywane w nadmiarze mogą być przyczyną przewlekłych chorób dietozależnych. Ze sklepików znikną: chipsy, niektóre ciastka i słodkie napoje.
Grupę produktów spożywczych przeznaczonych do sprzedaży w placówkach oświatowych będzie ustalał minister zdrowia w drodze rozporządzenia. Dyrektor szkoły czy przedszkola zyska uprawnienia do stworzenia - w porozumieniu z radą rodziców - szczegółowej listy dopuszczonych przekąsek oraz do rozwiązania - bez wypowiedzenia i odszkodowania - umowy z przedsiębiorcą, który naruszy nowe przepisy. Za złamanie zakazów grozić będzie grzywna w wysokości od tysiąca do 5 tys. zł.

Dane osobowe pod nadzorem ABI
Zgodnie z ustawą z 7.11.2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1182) 1.01.2015 r. zmieniły się zasady zarządzania danymi osobowymi. Obecnie podmiot, który powoła administratora bezpieczeństwa informacji (ABI), nie będzie musiał zgłaszać zbioru danych do rejestru Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Warunkiem jest, by nie przetwarzał danych szczególnie chronionych. Podmiot, który powoła ABI, zobligowany będzie w ciągu 30 dni poinformować o tym fakcie GIODO prowadzącego rejestr administratorów. Powyższa zmiana ma ułatwić życie przedsiębiorcom oraz innym jednostkom, których działalność wymaga przetwarzania danych osobowych. Ustawodawca wyszedł z założenia, że powołanie ABI w wystarczającym stopniu zagwarantuje bezpieczeństwo zbiorów. Administrator zyska nowe kompetencje - będzie odpowiadał za prowadzenie rejestru zbiorów danych osobowych w jednostce, dokonywał audytu oraz dbał o przestrzeganie procedur. O każdym uchybieniu informował będzie GIODO, ten zaś zyska możliwość zlecenia ABI kontroli zastępczej, wskazując jej zakres i termin.

Większe klasy za zgodą rodziców
Na początku 2015 r. ma wejść w życie duża nowelizacja ustawy o systemie oświaty, której projekt pod koniec 2014 r. trafił pod obrady Sejmu. Przewiduje on złagodzenie przepisów określających maksymalną liczbę uczniów w klasach I-III. Minister edukacji postanowiła pójść na rękę organom prowadzącym, które zwracały uwagę, że tak sztywna reguła powoduje nadmierne koszty, zwłaszcza gdy szkoła musi przyjąć ucznia w ciągu roku, a we wszystkich klasach jest już po 25 osób. Nowela wprowadzi przepisy, które w takiej sytuacji pozwolą na przyjęcie dodatkowego ucznia, ale z zastrzeżeniem, że szkoła zatrudni asystenta nauczyciela, jeżeli klasa powiększy się o więcej niż dwie osoby. Powiększenie oddziału uzależnione zostanie także od zgody organu prowadzącego oraz od zgody rady rodziców.
Resort edukacji chciałby ponadto zwiększyć znaczenie ocen opisowych argumentując, że pozytywniej wpływają na motywację i postępy ucznia. Dlatego pierwsza wersja opisywanego projektu zakładała, że nauczyciele klas I-III będą oceniać uczniów wyłącznie w takiej formie. Ostatecznie jednak urzędnicy zmodyfikowali nieco swój pomysł i w klasach I-III będzie można stosować oceny opisowe, ale nie będzie to obligatoryjne. Notę opisową będzie można zastosować także na dalszych etapach nauczania - odnosi się to zarówno do ocen bieżących, jak i klasyfikacyjnych - jednakże te drugie zawsze mają być dodatkowo ustalane w postaci stopni.

Zasady egzaminowania przeniesione do ustawy
Głównym celem nowelizacji ustawy o systemie oświaty jest dostosowanie prawa do wspomnianego wcześniej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i wprowadzenie do ustawy przepisów regulujących egzaminowanie i ocenianie uczniów. Ponieważ w kwietniu upływa wyznaczony przez TK termin na wprowadzenie zmian, resort edukacji nie może pozwolić sobie na zwłokę w pracach legislacyjnych.
Nowelizacja ma również poprawić skuteczność nadzoru pedagogicznego. Wizytatorzy nie będą już musieli uprzedzać dyrektora szkoły o tym, że chcą sprawdzić, jak wyglądają zajęcia w danej placówce. Zyskają ponadto nowe kompetencje do egzekwowania swoich zaleceń - będą mogli określać dyrektorom szkół terminy na ich wdrożenie. O tym, jak tego dokona, dyrektor powiadomi organ prowadzący i kuratorium. Resort edukacji chce też, by rada rodziców i samorząd uczniowski miały większy wpływ na jakość pracy szkoły - nowelizacja da im prawo opiniowania ustalonego przez radę pedagogiczną sposobu wykorzystania wyników nadzoru.
Do projektu zmian w ustawie o systemie oświaty przeniesiono także kilka rozwiązań, które miała wprowadzić porzucona przez MEN nowelizacja Karty Nauczyciela, a konkretnie zapisy dotyczące organizacji zajęć finansowanych z funduszy unijnych. Jeżeli nowe przepisy wejdą w życie, z nauczycielem chcącym prowadzić takie lekcje nie będzie trzeba zawierać dodatkowej umowy, zajęcia jednak nie będą wliczane do pensum. Stawka za ich prowadzenie będzie równa tej, którą nauczyciel otrzymuje za godziny ponadwymiarowe. W przypadku gdy żaden z zatrudnionych w szkole pedagogów nie zechce poprowadzić dodatkowych zajęć, placówka poszuka nowego nauczyciela i zatrudni go na zasadach określonych w kodeksie pracy. Inne ograniczenie w stosowaniu Karty Nauczyciela dotyczyć będzie pracowników placówek doskonalenia nauczycieli prowadzonych przez ministerstwa, do których mają być stosowane tylko niektóre przepisy tej ustawy, m.in. regulujące uzyskiwanie stopni awansu zawodowego i zasady przyznawania nagród. Obie zmiany oprotestowały nauczycielskie związki zawodowe, podkreślając, że jest to kolejny sposób na omijanie Karty Nauczyciela.

Organizacja tych lekcji wciąż nastręcza wiele problemów - pojawiły się skargi, że odbywają się one w późnych godzinach i w lokalizacjach oddalonych od szkoły, do której uczęszcza uczeń.



Źródło - Dyrektor Szkoły str. 20; Polityka edukacyjna (06.02.2015) Autor - Monika Sewastianowicz